Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης αποτελεί το συχνότερο αίτιο ιλίγγου και χαρακτηρίζεται από παροξυσμικά επεισόδια ιλίγγου που σχετίζονται με τις κινήσεις της κεφαλής. Τα επεισόδια είναι έντονα , διάρκειας λίγων δευτερολέπτων ως λίγων λεπτών και συνήθως συνοδεύονται και από αίσθημα ναυτίας ή και τάση για εμετό. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων μπορεί να παρατηρηθεί αυτόματος ή (συνηθέστερα) προκλητός οριζοντιοκυκλικός νυσταγμός (αυτόματες κινήσεις των οφθαλμών) .
Μπορεί να εμφανιστεί καθόλη τη διάρκεια της ζωής, αλλά τυπικά είναι μια ασθένεια των ηλικιωμένων, με μεγαλύτερη συχνότητα στην έκτη και έβδομη δεκαετία. Πάνω από 90% όλων των περιπτώσεων χαρακτηρίζονται ως ιδιοπαθούς ή εκφυλιστικού τύπου με μια αναλογία ανδρών/ γυναικών 1/2. Στην περίπτωση εύρεσης αιτιολογικού παράγοντα, προηγείται ο μετατραυματικός ίλιγγος θέσης μετά από κάκωση της κεφαλής και έπεται η αιθουσαία νευρωνίτιδα. Στις περιπτώσεις αυτές η συχνότητα εμφάνισης σε άνδρες και γυναίκες είναι η ίδια .
Παθοφυσιολογικά οφείλεται στην παρουσία ωτοκονίας από την ακουστική κηλίδα του ελλειπτικού κυστιδίου στους ημικύκλιους σωλήνες(συχνότερα στον οπίσθιο ημικύκλιο σωλήνα ) είτε ως εναπόθεση στο κυπέλλιο(κυπελλολιθίαση) είτε ως ελεύθερο επιπλέον βύσμα στην ενδόλεμφο(σωληνολιθίαση).
Η διάγνωση της νόσου γίνεται με την κλινική εξέταση. Όταν ο πάσχων ημικύκλιος σωλήνας είναι ο οπίσθιοςγίνεται με τη δοκιμασία Dix – Hallpike, οπότε και μετακινώντας ταχέως τον ασθενή από την καθιστή θέση σε οριζόντια θέση με την κεφαλή σε υπερέκταση και στραμμενη διαδοχικά προς το ένα ή το άλλο αυτί , ο ασθενής εμφανίζει έντονο ίλιγγο και ναυτία, ενώ εμφανίζεται και παροξυσμικός οριζοντιοκυκλικός νυσταγμός με φορά προς το πάσχον αυτί. Στην περίπτωση που πάσχει ένας από τους δύο οριζόντιους ημικύκλιους σωλήνες η διάγνωση γίνεται με τη δοκιμασία της πλάγιας κατάκλισης , όπου και στρέφουμε το κεφάλι του ασθενους που βρίσκεται σε οριζόντια θέση ταχέως προς την πλευρά που εξετάζεται. Σε περίπτωση βλάβης εμφανίζεται οριζόντιος νυσταγμός.
Εφόσον γίνει η διάγνωση για το ποιος είναι ο πάσχων ημικύκλιος σωλήνας και εφόσον έχει ξεκαθαριστεί για το αν πρόκειται για σωληνολιθίαση ή κυπελλολιθίαση , μπορεί άμεσα ο ασθενής να υπβληθεί στον αντίστοιχο κατάλληλο θεραπευτικό χειρισμό επανατοποθέτησης ωτοκονίας ( Epley, Semont, Lempert , Gufoni κ.α.). Στόχος αυτών των χειρισμών είναι η επαναφορά της ωτοκονίας στην αίθουσα.
Οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών χειρισμών είναι σπάνιες και αφορούν κυρίως την είσοδο της ωτοκονίας σε άλλο ημικυκλιο σωλήνα από αυτόν που πάσχει(οπότε γίνεται εκ νέου χειρισμός για το δεύτερο ημικύκλιο σωλήνα), ενώ οι αντενδείξεις για τη διενέργεια των χειρισμών αφορούν κυρίως ασθενείς με προβλήματα στη σπονδυλική στήλη, με έντονη παχυσαρκία και σε μη ελεγχόμενη υπέρταση.
